Via deze pagina kun je de pdf van het diplomatisch afschrift naar de editie van 1593 downloaden van Een seer schonen, ende excellenten cocboeck, in de hertaling Het excellente kookboek. Voor de facsimile en de transcriptie is gebruik gemaakt van het exemplaar van Allard Pierson-De collecties van de Universiteit van Amsterdam, signatuur KF 62-189. Onderaan deze pagina staan enkele downloadlinks.
Korte beschrijving van het Cocboeck
De tekst is gedrukt in een letterfont dat nogal afwijkt van moderne lettertypes. Dit gotische font ontwikkelde zich uit het Laat-Middeleeuwse schrift dat met een pen met brede punt werd geschreven, waardoor de halen verschillende diktes kregen. Bovendien kon de schrijfpen niet goed door de bocht, waardoor de letters een hoekig uiterlijk hebben. Eén van de varianten van het gotisch schrift heet dan ook Fraktur (breuk).
Bovenstaande regel ziet er in modern schrift zo uit: “, ende steket met een mes vol gaten,” waarbij de opgeloste afkortingen in cursief staan. Het leesteken dat we nu de schuine streep noemen (of forward slash), heet ook wel de Duitse komma, en inderdaad is deze in het diplomatisch afschrift opgelost als een komma. De twee vormen van de s hebben geen betekenisverschil, en zijn dan ook zonder onderscheid overgenomen als s.
Die lange s is makkelijk te verwarren met de letter f, maar in bovenstaand voorbeeld zie je dat er wel degelijk verschil is tussen beide tekens. Er staat ‘wrijftse’ waarbij ‘se’ enclitisch is (het woordje is versmolten met het voorgaande woord). In de hertaling zijn die enclitische vormen opgelost, er staat dan: ‘wrijft ze’. Het woordje ‘het’ wordt op dezelfde manier behandeld in de zestiende-eeuwse tekst: ‘doetet’ (doe het), ‘menget’ (meng het), en er zijn nog veel meer voorbeelden. De gedrukte taal stond toen nog dichter bij de gesproken taal.
De humanistische letter, gebaseerd op de karolingische minuskel, werd ook al gebruikt. In het Cocboeck zien we die enkel terug in het woordje ‘nota’, dat hier en daar aan het eind van een recept een opmerking inleidt.
Het diplomatische afschrift
Een diplomatisch afschrift is een getrouwe weergave van de tekst, inclusief in cursief opgeloste afkortingen, zetfouten en regel-afbrekingen. De zetfouten worden in noten aangegeven. Variaties in lettergrootte bij de recepttitels zijn niet aangegeven.
Wat tips voor het lezen. De letters u, v en w zijn verwisselbaar, lees bijvoorbeeld wt als uut (uit), ouen als oven. Als je de tekst hardop leest, en de uitspraak zo dicht mogelijk bij hedendaags Nederlands houdt, dan is de tekst al een stuk begrijpelijker.
Hier kun je de PDF met het de PDF met het diplomatisch afschrift downloaden. De transcriptie van het Cocboeck is ook te vinden op de website Kookhistorie van Marleen Willebrands.
Hier staat een beschrijving van wat een diplomatisch afschrift inhoudt.
Codicologische beschrijving van KF 62-189
Dit is een redelijk technisch verhaal. Wie meer wil weten over de boekband en de katernopbouw van ‘ons’ Excellente kookboek kan hier de PDF downloaden.